پیام دبیر علمی هفتمین کنگره اخلاق پرستاری ایران
دکتر فریبا برهانی
موضوع سلامت و حفظ آن مهمترین نگرانی انسان در گذشته، حال و آینده میباشد. کیفیت و کمیت مراقبتهای سلامت در دستیابی به شعار سلامت برای همه بیشترین اهمیت را دارد. در دنیای امروز برای اطمینان از کیفیت مراقبت های سلامتی استفاده از توانمندیهای منحصر به فرد حرفه مندان پرستاری مورد نظر تمامی سیاستگذاران سلامت میباشد. برای استفاده موثر از توانمندی پرستاران، توجه به ارتقا ارزشهای حرفهای در آنان ضروری است. این ارزشها اساس مراقبت با کیفیت را میسازند و مستقیماً بر تصمیمات حرفهای، اقدامات ، رفتار و مراقبت اخلاقی تاثیر میگذارند.
پرستار شدن فقط به اخذ مدرک و کسب شایستگیهای مهارتی و فنی خلاصه نمیشود، بلکه پرستاری نیازمند آن است که فرآیند اجتماعی شدن حرفه ای به درستی طی شود. در این فرآیند، موضوع اخلاق پرستاری مهمترین نقش را دارد. جهت تربیتِ اخلاقیِ حرفه مندان میبایست به ارزشهای حرفهای، کدها و راهنماهای اخلاقی که نقش مهمی در شکل دادن به رفتارهای حرفهای دارند، توجه ویژه نمود. اصل مهم در امر خطیر مراقبت از مددجویان رعایت استانداردهای حرفه-ای و اخلاقی همراه با حفظ کرامت انسانی آنهاست. موضوع اخلاق پرستاری و آموزههای آن راهگشایی سودمند در ارائه خدمات سلامت است. هر چند که تفاوتهای فرهنگی و اجتماعی میتواند بر نحوه مراقبت تاثیر بگذارد اما برخی ارزشها مانند نوع دوستی، حفظ کرامت انسانی، تعهد و خیرخواهی در حرفه پرستاری در همه جای جهان محترم شمرده می شود و پیروی از آنها میتواند به جهت دهی رفتار اخلاقی پرستاران بینجامد.
کار پرستاری از جمله کارهای سخت و حساس است. پرستاران در کار روزمره خود از جنبهی جسمی، روحی و اخلاقی با فشارهای متعددی مواجه هستند. پرستاران اغلب در موقعیتهایی قرار میگیرند که بین ارزشها و باورهای اخلاقی آنها و الزامات شغلی و وظایفی که بر عهده آنها گذاشته شده است، تعارضاتی مشاهده میکنند و همین امر آنها را با معظلات و چالشهای اخلاقی مواجه مینماید. با توجه به جهانی شدن، تغییر اوضاع سیاسی و اقتصادی، مهاجرت و بروز بیماریهای همه گیر، نیازها، خواستهها و حتی جهان بینی ارائه دهندگان مراقبت و دریافت کنندگان آن به سرعت تغییر میکند. تغییرات عامل دیگری برای بروز کشمکشهای اخلاقی در پرستاران است. همان گونه که دانش و مهارت تخصصی و فنی نیازمند بازآموزی و توان افزایی است، به همان اندازه توانمندسازی پرستاران در تبیین و استحکام ارزشها، نگرشهای حرفهای و رشد اخلاقی در پایبندی شجاعانه به ارزشهای حرفهای مهم است. در این زمینه آگاهی بخشی، مربی گری، تفکر انتقادی، خودانعکاسی و گفتگوهای علمی مکرر و ادواری برای تقویت این ارزشها و نگرشها کمک میکند. در عین حال، بایستی به این نکته توجه داشت که کدها و قواعد اخلاقی مثل قوانین فیزیکی ثابت و یکنواخت نیستند که یک بار تدوین آنها ما را از بازنگری در آن زمینه بی نیاز کند، بلکه ضروری است کدها و منشورهای اخلاقی مرتباً مرور شده و به روز رسانی شوند. از مهمترین نهادهایی که در کشور ما میتواند هر دوی این وظایف یعنی ایجاد جایگاهی برای پژوهش و آموزش در مورد ارزشهای حرفه پرستاری و نیز نقد و بررسی و به روز رسانی کدها و منشورهای اخلاقی را ایفا کند کنگره اخلاق پرستاری است.
پرستاران ایرانی با اینکه اصول اخلاق حرفهای با رویکردهای بین المللی را محترم میشمرند. اما از آن فراتر رفته و با درک ارزشهای فرهنگی و دینی جامعه، در کنار ارزشهای حرفهای دست به ایجاد بنیان مستحکم اخلاق پرستاری برای ارائه خدمات پرستاری زدهاند. نام پرستار در ایران با نام حضرت زینب (س) عجین شده است. روز میلاد آن حضرت به عنوان روز پرستار انتخاب شده و این خود نشان از توجه نهادهای فرهنگی و مذهبی به جایگاه مهم پرستاری و البته اخلاق پرستاری میباشد.
کنگره اخلاق پرستاری بزرگداشت مقام حضرت زینب (س) به صورت دورهای و در جهت ارزشهای اخلاقی و به عنوان قرارگاهی در تضارب آراء اندیشمندان حوزه اخلاق برگزار میشود. به دنبال همه گیری کووید-19 که طی آن مدافعین سلامت و بویژه پرستاران در کشور عزیزمان با تقدیم شهدای عزیز که در حقیقت چراغ فروزان اخلاق و رفتار حرفهای هستند، مدتی گردهمآییها و کنگرهها متوقف شد. کنگره اخلاق پرستاری هم در طی این سالها برگزار نشد. اکنون با درود به روان پاک شهدای مدافع سلامت و تجلیل از زحمات طاقت فرسا و بیادماندنیِ همه همکاران عزیز در مبارزه با کووید- 19، جای بسی خوشوقتی است که در سال 1402 هفتمین کنگره اخلاق پرستاری به همت معاونت محترم پرستاری وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشکی با همکاری همه نهادهای همکار برگزار میگردد. امید است اندیشمندان، اساتید، صاحبنظران، همکاران دانشجویان و همه علاقهمندان همچون دورههای گذشته به این کنگره اقبال نشان داده و با مقالات و آراء ارزشمندشان به ارتقای اخلاق حرفهای کمک کنند. پیشاپیش از حضور گرم همه سروران در این زمینه سپاسگزارم.
لازم است به عنوان دبیر علمی کنگره از توجه ویژه وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونت محترم پرستاری وزارت متبوع به موضوع اخلاق و حمایت شایسته از برپایی این کنگره تشکر و قدردانی نمایم و از همه همکاران در برگزاری هر چه شکوهمندتر این کنگره ارزشمند دعوت به عمل میآورم.
امید است این اندک مورد توجه و رضایت آستان با کرامت حضرت زینب کبری (س) و همکاران محترم واقع شود.